Redakcja naukowa: Piotr Paweł Gach

Zespół redakcyjny: Marcin Dąbrowski, Piotr Paweł Gach, Józef Kaczor, Zygmunt Łupina

Książka ta powstała w latach 2004-2006 dla upamiętnienia dwudziestopięciolecia strajków w Świdniku, Lublinie i w innych zakładach Lubelszczyzny oraz dla przypomnienia okoliczności powstania i różnych form działalności NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego. Wobec niedostatku badań i publikacji na te tematy, Zarząd Regionu powołał Zespół Historyczny, który zajął się z jednej strony zebraniem materiałów archiwalnych, przechowywanych w zbiorach prywatnych i państwowych (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Archiwum Państwowe w Lublinie) oraz w Archiwum Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność” w Lublinie, a z drugiej strony przystąpił do opracowania najważniejszych zagadnień.

W oparciu o niewykorzystane dotąd materiały archiwalne zarysowana została panorama życia i działalności społeczeństwa naszego regionu, zmagań z komunistyczną władzą od czasu zakończenia II wojny światowej o wolność, niepodległość i sprawiedliwość, a także sposoby i kierunki działań przedsiębrane przez te władze jawnie i w ukryciu. Rozprawa z „Solidarnością” została przygotowana w latach 1980–1981 i wykonana z niesłychaną precyzją i w ścisłym współdziałaniu struktur: milicyjno-esbeckich, wojskowych, partyjnych (PZPR), administracji państwowej, sądownictwa cywilnego i wojskowego oraz w stałym kontakcie z podobnymi strukturami w krajach sąsiednich. Imponujący jest obraz działalności NSZZ „Solidarność” i całej opozycji na terenie Lubelszczyzny w okresie stanu wojennego. Społeczeństwo zaczęło wówczas inaczej funkcjonować, inaczej myśleć i oceniać. Z jednej strony nastąpiła szeroka edukacja społeczeństwa, wzbogacona o niezwykle cenne doświadczenia minionych pokoleń, a z drugiej strony uczono się praktycznie: współdziałania, pomocy wzajemnej, w tym również materialnej, organizowania komunikacji społecznej i publicznego wyrażania wiary, nadziei na lepsze jutro. Nastąpił także wzrost krytycyzmu wobec sprawujących władzę i rozpowszechniła się postawa, aby wszelkie problemy społeczne, ekonomiczne i inne rozwiązywać solidarnym wysiłkiem, na drodze dialogu, we wzajemnej współpracy. Podjętej walce o sprawiedliwą zapłatę za pracę, o powszechny dostęp do dóbr materialnych, towarzyszyły zmagania o trzeźwość narodu, o należytą ochronę jego zdrowia, o dostęp do szerokiej i prawdziwej informacji.

[...] w książce tej omówiono lub zasygnalizowano pokaźnych rozmiarów zestaw zagadnień. Opracowania mają często charakter pionierski, a zarazem źródłowy, co podnosi ich wartość. Miejmy nadzieję, że zostaną one jeszcze dokładniej przedstawione i poszerzone w następnych publikacjach. Słowa podziękowania należą się również tym pracownikom Oddziału Lubelskiego Instytutu Pamięci Narodowej, którzy udostępnili akta MO i SB dotyczące NSZZ „Solidarność”, służyli nam pomocą i radami, dzielili się posiadaną wiedzą. Serdecznie dziękuję wszystkim Autorom za nadesłane teksty, a Zarządowi Regionu Środkowo-Wschodniego za ich ogłoszenie drukiem.

Piotr Paweł Gach, fragm. Przedmowy

Spis treści

Andrzej Pruszkowski, Od Lublina do Berlina

Marian Król, Lubelskie dziedzictwo „Solidarności”

Piotr Paweł Gach, Przedmowa

Ks. Alfred Marek Wierzbicki, Jan Paweł II a „Solidarność”

Marcin Dąbrowski, W komunistycznej rzeczywistości. Lubelszczyzna w latach 1944-1980

Marcin Dąbrowski, Lubelski Lipiec 1980

Marcin Dąbrowski, NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego w latach 1980-1981

Piotr Paweł Gach, Przygotowania do wprowadzenia stanu wojennego przez władze komunistyczne w latach 1980-1981

Zygmunt Łupina, NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodniego w podziemiu. 13 grudnia 1981 – 19 lutego 1989

Józef Kaczor, „Wakacje z Bogiem”. Podziemne kolonie „Solidarności” 1982-1989

Andrzej Jóźwiakowski, „Solidarność” lubelskiej służby zdrowia w stanie wojennym

Andrzej Pleszczyński, „Informator NSZZ «Solidarność» Region Środkowo-Wschodni” 1982-1989. Relacja świadka

Indeks osób