Projekt okładki: Agata Pieńkowska

„Kto ratuje jedno życie, jakby ratował cały świat” – głosi talmudyczna mądrość. W iście paradoksalny sposób zdaje się ją stosować bohater sztuki Krzysztofa Ćwiklińskiego pt. Proces, Bertold Rappaport, polski adwokat żydowskiego pochodzenia, broniący w powojennych procesach hitlerowskich zbrodniarzy; prawnik, który w czasach pogardy nie traci wiary w świętość człowieka, nawet wtedy, gdy ten wyrzeka się jej sam.

Wbrew tendencjom w najnowszym dramatopisarstwie polskim Ćwikliński nobilituje dialog, we wszystkich, istotnych dla tej sztuki znaczeniach: wymiany informacji, symbolicznej (bo zgodnie z naturą tekstu ograniczonej jedynie do postaci werbalnej) formy otwarcia się na drugiego człowieka, a także wiary w trudne, ale przecież możliwe porozumienie pomiędzy  twórcą (pisarzem, reżyserem) i widzem.

Stąd m.in. estetyczna asceza Procesu (a może tylko niechęć do sprzyjania tanim gustom), widoczna choćby w niewielkiej liczbie postaci: poza epizodycznym, obecnym tylko w  prologu i epilogu, Narratorem i pierwszoplanowym Rappaportem jest to Josef Bühler, szef rządu Generalnego Gubernatorstwa i zastępca Hansa Franka, którego Rappaport bronił, oraz tajemniczy On. Właśnie odrzucenie wszelkich niepotrzebnych, pustych znaków, tak literackich, jak i teatralnych, umożliwia epifaniczne uobecnienie w Procesie czegoś więcej, bez czego niemożliwy jest autentyczny ludzki dramat.

Radosław Sioma

Proces nie był dotąd nigdy wystawiony na scenie. W roku 2011 znalazł się w gronie półfinalistów Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. W tym samym roku został zrealizowany przez Teatr Polskiego Radia, w adaptacji i reżyserii Dobrosławy Bałazy, i wyemitowany na falach Programu Pierwszego PR 15 stycznia 2012 roku. Wystąpili: Sławomir Orzechowski jako Bertold Rappaport, Adam Ferency jako dr Josef Bühler oraz Mariusz Wojciechowski jako On.

Film Agencji Pathe o krakowskim procesie Josefa Bühlera (1948). Na ujęciach oskarżonego z przodu widoczny jego obrońca, Bertold Rappaport.

Polskie Radio, Program 1, informacja o słuchowisku w Teatrze Polskiego Radia, 15 stycznia 2012 r.

Publikacja dotowana przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

Wydanie książki wsparła Okręgowa Rada Adwokacka w Krakowie

Spis treści

[Od autora]

Prolog

Sceny 1-21

Epilog

Fotografie z procesu Josefa Bühlera 17 czerwca–10 lipca 1948

Indeks osób