Autor książki nie jest nadwornym pisarzem związanym ze środowiskiem lub z zespołem ludzi o zmiennym nastawieniu, zależnym od koniunkturalnych możliwości do wykorzystania. Po prostu ceni sobie przede wszystkim niezależność, której głównym kosztem jest samotność.

Żyjemy w świecie skolektywizowania, w różny sposób, myśli i czynów, stąd nagląda potrzeba wydobywania na światło dzienne wielu epizodów, przeważnie świadomie przysypanych niepamięcią. Pod tym względem pomiędzy rozmaitymi, wzajemnie zwalczającymi się „dworami” panuje jakaś zmowa milczenia względem niewygodnych tematów i skutków szkodliwej działalności tych środowisk.

Zgodnie z tradycją, a często i kontrowersyjną maksymą: „historia jest mistrzynią życia” (magistra vitae est), jedno nie ulega wątpliwości – znajomość dziejów jest niezbędna do zrozumienia teraźniejszości i wyciągnięcia odpowiednich wniosków z tego, co w tych dziejach było zarówno złego, jak i dobrego. Wówczas można byłoby powiedzieć, że historia stanowi pewnego rodzaju klucz do przyszłości. Istotne jest zwłaszcza to, w czyich rękach znajdują się, czy też powinny się znajdować, „klucze”. Ironia losu polega na tym, że w dużym stopniu ciągle aktualne są rozmaite „wytrychy”, którymi trzeba się posługiwać w dochodzeniu do prawdy.

Autor niniejszej książki należy do całkowicie już wymierającego pokolenia, którego dzieje nie zostały jeszcze zamknięte. Oprócz pomnikowej działalności, można jeszcze usłyszeć odosobnione głosy wołające – nie tyle w „puszczy”, ile w Kraju – coraz bardziej okaleczane kłamstwem, egoizmem i brakiem wspólnych więzi. Jest to jeden z głosów nie tyle ubolewających nad tym, co się dzieje, ile mający nadzieję, że może wraz z innymi – podobnie samotnymi – głosami przyczyni się do wzmocnienia poczucia wspólnoty w jak najbardziej ludzkim, a nie partyjnym tego słowa znaczeniu.

Tadeusz Wyrwa, Słowo wstępne

Seria: „O Polsce z daleka”, tom 1

Spis treści

Słowo wstępne

I. W pogoni za narodową autoterapią elit

II. W potrzasku walki. O nowe oblicze kultury

III. Na styku literatury i historii humanistycznej z socjalistyczną

IV. Ze schyłkowego dorobku twórczości pisarzy wojennych

V. „Musimy wytrwać”. Wybór korespondencji Józefa Garlińskiego z Tadeuszem Wyrwą

VI. Z korespondencji Zdzisława Jagodzińskiego z Tadeuszem Wyrwą

VII. Z korespondencji pisarzy polskich z Kazimierzem Wierzyńskim

VIII. Fragmenty z emigracyjnego (i nie tylko) życia kompozytora Romana Palestra

IX. Z odtwarzanych dziejów „polskiego Londynu”

X. Epizody z dziejów żołnierza polskiego czasu II wojny światowej

XI. Kapitulacja wojska i ducha polskiego

XII. Pokoleniowe dwugłosy

XIII. Przemówienie na uroczystość przyznania autorowi tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego

XIV. „Wytrwać, by zwyciężyć”. Z myśli Augustyna Jakubisiaka