prof. Gabriel Brzęk
(1908-2002)

Urodził się 25 maja 1908 roku w Błażowej k. Rzeszowa. Tam spędził 10 najpiękniejszych lat swojego dzieciństwa, a później, aż do roku 1939, przyjeżdżał na każde wakacje. Ojciec, Marcin Brzęk, początkowo był instruktorem, potem nauczycielem i dyrektorem błażowskiej szkoły tkackiej, a następnie właścicielem tkalni. Matka, Zofia z Kolasów, poślubiła w 1889 roku dwudziestotrzyletniego Marcina. Z tego małżeństwa przyszło na świat sześcioro dzieci. Najmłodszym był Gabriel. W latach 1914-1918 uczył się w miejscowej szkole ludowej, a następnie w II Państwowym Gimnazjum w Rzeszowie. Następnie rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po pierwszym roku przeniósł się do Poznania. W marcu 1930 roku na tamtejszym uniwersytecie uzyskał dyplom i tytuł magistra zoologii z anatomią porównawczą.

Pracę naukową rozpoczął 1 kwietnia 1930 roku w Katedrze Zoologii Uniwersytetu Poznańskiego. W roku 1932 uzyskał kolejne magisterium z pedagogiki z psychologią. Wtedy też ożenił się z poznaną dwa lata wcześniej studentką wówczas pierwszego roku biologii, Janiną Kluczyńską, która na Uniwersytecie Poznańskim uzyskała dyplom magistra filozofii w zakresie biologii. W 1935 roku przyszedł na świat ich syn Mirosław, a dwa lata później córka Jadwiga. Lata 1930-1939 to okres intensywnej pracy Gabriela Brzęka w Katedrze Zoologii. Zaowocował on licznymi publikacjami oraz uzyskanym w roku 1934 z wynikiem „summa cum laude” stopniem doktora nauk ścisłych.

We wrześniu 1939 roku rozpoczął się koszmar wojenny. Już 15 września Gabriel Brzęk został aresztowany przez Gestapo i przewieziony do tymczasowego obozu (Daschgangslager) pod Swarzędzem, skąd po kilku dniach udało mu się szczęśliwie zbiec i wrócić do najbliższych. Natychmiast całą rodziną uciekli z Poznania i po wielu trudach dotarli do Błażowej. Już miesiąc później został wprowadzony do pracy konspiracyjnej w Związku Walki Zbrojnej (od lutego 1942 roku Armii Krajowej). 3 grudnia 1944 roku, jako uczestnik akcji „Burza”, został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Życie ocalił mu otrzymany od prof. Henryka Raabego list, zachęcający do podjęcia pracy w nowo tworzonym w Lublinie Uniwersytecie Marii-Curie Skłodowskiej. 15 grudnia 1944 roku, zgodnie ze złożonym oświadczeniem, przyjechał do Lublina. Jako adiunkt został przyjęty na stanowiska wykładowcy do Katedry Zoologii Wydziału Rolnego. Tam, 30 stycznia 1945 roku przeprowadził przewód habilitacyjny i w wyniku konkursu został kierownikiem Katedry. Funkcję tę pełnił ponad 33 lata, do 1978. Przez 25 lat, od 1945 do 1970 roku, współtworzył lubelski Wydział Farmaceutyczny. Dużą wagę przywiązywał do kształcenie kadry naukowej. Był promotorem 11 przewodów doktorskich, opiekunem 5 przewodów habilitacyjnych oraz licznych prac magisterskich.

Dorobek naukowy Profesora obejmuje 180 publikacji, w tym 10 książek. W dwóch pracach: Rzut oka na rozwój hydrobiologii w Polsce oraz Stacja hydrobiologiczna na Wigrach jako warsztat pracy badawczej i kolebka nowoczesnej limnologii polskiej przedstawił poważne osiągnięcia hydrobiologii polskiej, która w okresie międzywojennym zajmowała czołowe miejsce w nauce europejskiej. Przygotował do druku obszerną monografię poświęconą wybitnemu hydrobiologowi, dyrektorowi Stacji Wigierskiej, Alfredowi Lityńskiemu. Opublikował kilkanaście artykułów dotyczących działalności innych hydrobiologów. Na szczególną uwagę zasługuje powstała w Lublinie 3-częściowa, bardzo obszerna monografia z zakresu historii zoologii Historia zoologii w Polsce. Dzieło to, będące wynikiem kilkuletnich, żmudnych studiów, zawiera około 300 biogramów poświęconych najwybitniejszym uczonym oraz ich wkładowi do nauki polskiej w takich dziedzinach, jak: zoologia, entomologia, hydrobiologia, parazytologia, leśnictwo, rybołówstwo i ochrona przyrody. Wielkie uznanie przyniosła Profesorowi książka Złoty wiek ornitologii polskiej, a także cykl prac poświęconych wybitnym zoologom polskim. Są to obszerne monografie: Krzysztof Kluk, Benedykt Dybowski, Henryk Raabe, Józef Nusbaum-Hilarowicz. Spod pióra Profesora wyszła także Historia zoologii we Lwowie i w Wilnie, wydane w 1995 roku przez Lubelskie Towarzystwo Naukowe: O dwu zgaszonych w 1939 roku ogniskach polskiej zoologii oraz m.in. szereg wspaniałych publikacji wspomnieniowych.

[źródło: pan-ol.lublin.pl]